De SP En De EU

De peilingen van de afgelopen maanden suggereren keer op keer dat de SP de komende verkiezingen een indrukwekkende uitslag zou realiseren. Haar huidige populariteit dankt de SP, onder andere, aan haar vermeende Eurosceptische houding. Maar is de SP nog steeds een Eurosceptische partij? Een aantal punten naar aanleiding van het verkiezingsprogramma van de SP.

1. Een Eurosceptische partij?

Het eerste wat opvalt aan het verkiezingsprogramma van de SP is dat die partij zich in essentie helemaal niet als een anti-EU-partij presenteert. Zoals de rest van de Nederlandse politieke klasse accepteert de SP de EU als een gegeven een in zekere zin zelfs als een positief gegeven. De SP heeft weliswaar forse kritiek op de EU, maar die kritiek is in wezen een opbouwende kritiek, die de EU rechtvaardiger en effectiever wil maken en geen kritiek die het bestaansrecht van de EU principieel verwerpt:

"Europese samenwerking richten we niet langer op alleen maar geld verdienen maar vooral op het behoud van de vrede, de bescherming van de veiligheid en de bevordering van welvaart en welzijn voor iedereen. In plaats van steeds meer internationale concurrentie die landen en mensen tegen elkaar opzet, zetten we in op betere samenwerking om een socialer Europa op te bouwen, met respect voor diversiteit, subsidiariteit en soevereiniteit."

2. Een anti-euro-partij?

In het huidige verkiezingsprogramma wordt er door de SP een vrij duidelijk standpunt ingenomen ten aanzien van de toekomst van de euro. De SP uit felle kritiek op de manier waarop op moment geprobeerd wordt de eurocrisis te bezweren, maar in het financiële deel van haar verkiezingsprogramma schaart de SP zich duidelijk achter de euro.

"Economisch beleid in de EU en de landen van de eurozone wordt beter gecoördineerd om gezamenlijk uit de crisis te raken. Met andere Europese lidstaten wordt samen een plan gemaakt waarbij Noord-Europa de economie gaat stimuleren om de Europese economie op gang te brengen en de werkloosheid aan te pakken."

3. Tegen een Europese superstaat?

De SP presenteert zich als een tegenstander van verdere overdracht van nationale soevereiniteit aan de Europese Unie en in die zin is de SP ook tegen een Europese superstaat, zou je denken:

"In plaats van steeds verdere overdracht van nationale soevereiniteit aan de Europese Unie gaan we inzetten op grotere effectiviteit van de samenwerking in Europa. De Brusselse regelzucht wordt aan banden gelegd en het principe van subsidiariteit wordt streng toegepast. [...] Over onze nationale begroting, ons sociale stelsel en onze pensioenen, onderwijs en zorg, huisvesting en openbaar vervoer beslissen we zelf en laten we Brussel niet de baas spelen." 

De taal die in dit deel van het programma gekozen wordt is defensief te noemen. D.w.z. de SP lijkt zich te berusten in de verhoudingen tussen de nationale staat en de EU zoals ze nu zijn en maakt zich vooral druk om verdere verzwakking van de nationale staat ten opzichte van 'Brussel'. Van de SP kan men dus geen principieel gevecht verwachten voor de revitalisering van de positie van de nationale staat te opzichte van 'Brussel', maar op zijn best een pragmatisch gevecht tegen de verdere uitholling van die positie. Ik zeg 'op zijn best' want de positie van de SP is wat dat betreft tegenstrijdig.

De SP, zoals we hebben gezien, is voor het behoud van de eurozone en het behoud van de eurozone vraagt om een veel verdergaand Europese politieke en financiële unie. Ook bij de SP weten ze heel goed dat het ontbreken van een politieke unie de oorzaak is van de eurocrisis en dat een duurzame euro om een Europese superstaat vraagt met een sterk gecentraliseerd financieel beleid. De keuze van de SP voor de euro is dus duidelijk inconsistent met haar strijd tegen verdere overdracht van nationale soevereiniteit aan de EU.

Meer in het algemeen kan men stellen dat het verkiezingsprogramma van de SP een structurele tegenstrijdigheid bevat, die ernstige vraagtekens bij de ware bedoelingen van de SP plaatst. Kort gezegd, de SP is een interventionistische partij, een partij die de overheid een zeer grote rol toekent in de regulering van de samenleving op tal van gebieden en die het primaat van de staat en de politiek boven de markt predikt. Van de rol van de ECB, de beheersing van internationale kapitaalstromen en de positie van de dollar, tot aan de salarissen van Europese ambtenaren, de lijst van zaken die de SP via politieke weg op Europees niveau wil reguleren is niet bepaald bescheiden.

Van deze interventionistische logica is de stap naar een sterke Europese regering logisch heel klein. Want als we deze logica doortrekken, dan zouden die aspecten van het leven die een Europese dimensie hebben en die door de lidstaten onderling niet afdoende geregeld (kunnen) worden, door 'Brussel' geregeld moeten worden. En dit vraagt natuurlijk om meer EU en een sterkere EU. De logica van steeds meer en een steeds sterkere 'Brussel' past dus heel goed bij het ideologische DNA van de SP. Het is daarom ook niet uit te sluiten dat het gevecht van de SP tegen een verdere overdracht van nationale soevereiniteit aan de EU vooral een PR-gevecht zou blijken te zijn.

4. Regeringsverantwoordelijkheid

De SP maakt er zeker geen geheim van dat zij klaar is en veel zin heeft om regeringsverantwoordelijkheid te nemen, zoals het zo mooi heet. Regeringsdeelname is de inzet van de komende verkiezingen. Maar tenzij de SP in de komende verkiezingen een electorale wonder weet te verrichten, zou die partij naar alle waarschijnlijkheid met andere partijen moeten gaan regeren. Uitgaande van de meest recente peilingen zou de SP op zijn minst met twee andere partijen een regeringscoalitie moeten vormen. Behalve misschien de PVV zijn alle mogelijke regeringspartners van de SP in meer of mindere mate pro-Europees te noemen. Daarnaast is het niet geheel uitgesloten dat de SP met de VVD zou moeten regeren, die inhoudelijk op veel punten lijnrecht tegen de SP staat. Het is daarom de vraag wat van de wensenlijst van de SP terecht zou komen. In het Engels zouden ze zeggen: don't hold your breath.

5. Conclusie

De SP is geen Eurosceptische partij. De SP heeft ernstige ideologische bezwaren tegen de neoliberale richting die de EU heeft ingeslagen, maar geen principiële bezwaren tegen het idee van een Europese politieke en financiële unie. Sterker nog, het ideologische DNA van die partij zou de SP gemakkelijk in een zeer pro-Europese partij kunnen veranderen. Voor zover de EU dienstig zou kunnen zijn aan de realisering van het aardse socialistische paradijs is de EU zeer welkom, zo niet noodzakelijk.

Het is nu wachten op een lijstverbinding tussen de SP en D66.