Professorenlogica

Uit de Volkskrant van 25/02/2012:

"Drie jonge professoren pleiten voor het invoeren van een eed voor alle aanstaande wetenschappers, om onderzoeksfraude tegen te gaan. De drie leden van De Jonge Akademie, een platform voor jonge topwetenschappers, opperen vandaag in NRC Handelsblad alle promovendi bij hun promotie een eed te laten afleggen waarmee de onderzoekers zich verbinden aan de regels van de wetenschap. 'Zoals de eed van Hippocrates bij artsen. In zo'n eed zouden ze dan moeten beloven de waarden van de wetenschap in het oog te houden' [...]" (lees hier)

Maar wat zijn volgens de hierboven genoemde professoren de oorzaken van wetenschappelijke fraude? Corrupte mensen zijn er overal en altijd, wetenschappelijke fraude zou altijd een probleem blijven, maar zijn er bepaalde krachten en verleidingen die juist wetenschappers over de streep helpen en wat kan ertegen gedaan worden? Een aantal citaten uit het artikel in het NRC Handelsblad van 25/02/2012 waarin onze professoren het idee van een eed voor promovendi hebben geopperd:

"De werkdruk heeft in ieder geval dit effect, zeggen zij: dat onderzoeksleiders zo druk zijn met geld binnenslepen en onderzoeksvoorstellen schrijven, dat de begeleiding van van promovendi erbij inschiet [...] duscussies over de ethische kanten van het onderzoek schieten erbij in." 

"Er wordt veel te veel nadruk gelegd op publicatie in high impact wetenschapsbladen [...]  'je wordt wel op die high impact-publicaties afgerekend, want ze bepalen jouw plek op de ranglijsten.' En daarmee hoeveel subsidie je kunt binnenhalen, en wat voor baan je krijgt. En dus spelen onderzoekers mee. Ze proberen zoveel mogelijk te publiceren in high impact-bladen, zelfs al 'hypen' die vaak hun onderzoek. Ze verzamelen zoveel mogelijk publicaties.En geregeld worden er afspraken gemaakt over wie hun naam allemaal boven een publicatie mogen zetten. Soms verschijnen er papers met de namen van wel honderd onderzoeksleiders erop." 

"Wat ik zorgelijker vind [...] is dat de overheid universiteiten steeds minder rechtstreeks financiert en onderzoekers steeds vaker dwingt geld bij bedrijven te zoeken. Dat werkt kleinere, maar eveneens kwalijke ethische misstappen in de hand [...] 'Wie geld krijgt van een bedrijf [...] die komt in de verleiding te buigen voor de wensen van de opdrachtgever.' 'Als je geld krijgt van iemand, doe je sowieso aan zelfcensuur' [...] En dat voert ons terug naar Den Haag [...] 'Want waarom wil het universiteitsbestuur dit? Omdat Den Haag alsmaar bezuinigt.' Het topsectorenbeleid stelt samenwerking met bedrijven zelfs als een voorwaarde voor overheidsfinanciering [...] 'We zijn het product kennis in rap tempo om zeep aan het helpen'." 

Hoezo dan promovendi een eed laten afleggen en ethieklessen volgen? Zou het niet effectiever en eerlijker zijn om onze onderwijspolitici en de managers en bestuurders van onze universiteiten een eed te laten afleggen waarin ze zouden beloven de waarden van de wetenschap in het oog te houden? Maar misschien komt de gedachte om promovendi bij hun promotie een eed te laten afleggen uit een soort speciale professorenlogica die wij gewone stervelingen niet kunnen volgen.