"Alle EU-lidstaten gaan controleren of in rundvleesproducten paardenvlees is verwerkt. Daarnaast zullen er extra tests komen op de aanwezigheid van een verboden medicament in paardenvlees zelf. Door de ontdekking van fraude met rund- en paardenvlees in meerdere lidstaten van de Europese Unie is besloten deze speciale maatregelen te nemen. Vrijdag gingen de EU-landen in Brussel akkoord met de voorstellen van Europees commissaris Tonio Borg (Volksgezondheid en Consumentenbeleid). Borg legt uit: ''De consumenten moeten er zeker van zijn dat op Europees niveau alles wordt gedaan om hun vertrouwen in de producten op onze markten zo snel mogelijk te herstellen.'' (lees hier)In de afgelopen weken waren er in meerdere lidstaten van de EU gevallen van fraude met rund- en paardenvlees ontdekt. Als reactie daarop is de EU snel in actie gekomen en heeft maatregelen genomen om die fraude aan te pakken en eventuele gevaren voor de volksgezondheid uit te sluiten. Dit is grosso modo het standaard-verhaal dat men in de Nederlandse media de afgelopen dagen te horen kreeg. Expliciete lofbetuigingen aan de EU ben ik in dit verband niet tegen gekomen, maar dit standaard-verhaal komt wel aardig in de buurt. Maar de werkelijke rol van de EU in deze kwestie is misschien wat minder glorieus dan de berichtgeving in de media doet vermoeden:
"[...] the root of the problem lay in what had followed when, a decade ago, the EU took over all "competence" to make food law from national governments. It promptly introduced a new set of rules across Europe, to replace the old dependence on regular inspection and testing of foodstuffs with a radical new system. The EU's version of what is known as HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Points) is based on a trail of paper, whereby any food product, as it passes along the chain from one firm to another, must be accompanied by a piece of paper certifying its nature and contents. This system, set up under EU regulation 178/2002, was to be administered by a new European Food Safety Authority, represented in each country by "independent" national food safety agencies, such as that created in Britain in 2002. But the regulation also laid down that ultimate responsibility for the reliability of food sold to the public was placed on the "food operators" at every step along the chain, culminating in those retailers who sell food to the public." (lees hier)De primaire verantwoordelijkheid voor onze voedselveiligheid in de EU ligt al tien jaar volledig in handen van de EU. De EU heeft dus een exclusieve bevoegdheid als het gaat om de wet- en regelgeving rond voedselveiligheid in Europa. De lidstaten mogen op dat gebied geen eigen wetten maken en zelfs voor concrete regels en beleid die de EU-wetgeving op dat gebied aanvullen en interpreteren moeten de lidstaten expliciet om een goedkeuring van de Europese Commissie vragen. De EU is dus niet zomaar een superheld die het paardenvlees uit onze lasagne is komen halen, die is een superheld met boter op het hoofd, die in eerste instantie had moeten voorkomen dat het paardenvlees in onze lasagne terecht was gekomen.
De overdracht van de bevoegdheden op het gebied van voedselveiligheid aan de EU ging samen met de introductie van een geheel nieuwe controle-systematiek. De traditionele grenscontroles en de fysieke inspecties bij boeren, slachterijen, supermarkten etc. hebben in het nieuwe systeem grotendeels plaats gemaakt voor een nieuw type bureaucratische controle, waarbij een groot deel van de verantwoordelijkheid voor de uitvoering in handen is van de voedselproducenten, handelaars, verkopers etc. zelf. En zoals verschillende experts hebben opgemerkt, deze nieuwe controle-systematiek is in de afgelopen jaren zeer kwetsbaar gebleken en deze kwetsbaarheid is bij de EU (en daarbuiten) bekend.
"[...] this new system was wide open to fraud. Everyone along the chain was expected under the rules to trust the paperwork passed on to them. But it only needed one firm to insert false information into the paper trail and the reliability of the system would collapse (as we have seen when horse meat correctly labelled on leaving a Romanian slaughterhouse was mis-labelled as beef after being exported to western Europe).
There has long been evidence to show that this fundamentally flawed system was being fraudulently exploited on a massive scale. In 2008, for instance, it was reported that huge quantities of Chinese rabbit meat imported to Bulgaria were being repackaged using falsified Argentinian health certificates, earning the criminals a profit of £18 million. The latest beef-for-horse switch is estimated to have netted a profit of half a million pounds, and the yearly cost of this and similar frauds at many billions.
In 2011 Europol and Interpol collaborated in an investigation known as Operation Opson which led, in just one week, to the seizure of 13,000 sub-standard bottles of olive oil, 12,000 bottles of sub-standard wine, 30 tons of fake tomato sauce, 77 tons of counterfeit cheese, five tons of sub-standard fish and 30,000 counterfeit candy bars. All this, resulting from the wholesale abandonment of routine inspections and testing, was noted by the European Commission at the time, but it failed to take any serious steps to remedy such criminality because the potential for fraud was implicit in the very nature of the system that the EU had set up to regulate trading in food across the Single Market. (lees hier)De EU is dus niet zomaar de gene die in eerste instantie had moeten voorkomen dat het paardenvlees in onze lasagne terecht was gekomen, de EU heeft deze culinaire aberratie in zekere zin zelf klaargemaakt. Toegegeven, waterdichte controles bestaan niet en ik ben geheel niet in de positie om te beweren dat een andere controle-systematiek beter in staat was geweest om dit misbaksel van een paardenvlees-lasagne te voorkomen. Maar zoals de laatste berichten over Nestle laten zien, het EU-systeem blijkt zeer fraudegevoelig te zijn en het valt daarbij op dat deze kwetsbaarheid in zekere mate te herleiden is naar bepaalde structurele kenmerken en kernideeën van de EU.
De overdracht van de verantwoordelijkheid voor onze voedselveiligheid aan de EU heeft natuurlijk alles te maken met de vorming en bescherming van een gemeenschappelijke Europese markt (wat overigens weinig te maken heeft met het neo-liberalisme. De markt - voor goederen, onderwijs en wat dan ook - is bij uitstek het domein waar de supranationale ambities van de EU gestalte kunnen krijgen. Maar dat is voor een andere blog). De verschillen in nationale wetgevingen belemmerden de vrije beweging van voedselproducten in Europa en moesten daarom verdwijnen. De grote verantwoordelijkheid die voedselproducenten, handelaren en verkopers in het controle-systeem van de EU hebben past ook goed bij het dominante marktdenken. De markt zou deze lieden wel dwingen om netjes te zijn, want anders hebben zij binnen de kortste keer geen klanten meer.
In een gemeenschappelijke markt is er natuurlijk ook geen plaats voor interne grenscontroles en dus ook minder plaats voor de ouderwetse meer fysieke vorm van veiligheidscontrole. Maar de overgang van een controle-systematiek waarbij de nadruk op fysieke inspecties ligt naar een meer bureaucratische vorm van controle is wellicht ook ingegeven door de omvang van de interne markt en de daarmee samenhangende praktische problemen. Tot slot, er zouden wellicht meerdere redenen denkbaar zijn waarom de EU niets ondernomen heeft om de evidente kwetsbaarheid van onze voedselveiligheidssysteem te verminderen, maar men kan zich ook afvragen of de relatieve politieke onkwetsbaarheid van de Brusselse politici, het ontbreken van serieuze democratische controle, hier geen rol heeft gespeeld.
Zo bezien zou je bijna gaan denken dat wij in de EU gedoemd zijn om tot het einde der dagen Paardenvlees-lasagne te eten. De Paardenvlees-Lasagne in de shcappen van onze supermarkten lijkt in ieder geval meer dan een vervelend incident te zijn. Dit incident zet vraagtekens bij de betrouwbaarheid van het voedselveiligheidssysteem van de EU, en wellicht ook bij bepaalde dominante opvattingen over de noodzaak en nut van de EU.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten