Fantasiepolitiek, Of Politiek Theater?

Elsevier.nl, dinsdag 5\02\2013:

"Eindelijk breekt het realisme door in het debat over Europa: Dat ook CDA-leider Sybrand Buma pleit voor beperking van de Brusselse bevoegdheden, duidt op groeiende consensus in de Tweede Kamer over het takenpakket van de Europese Unie. Het wordt nog een flinke klus om de Europese regels te ontrafelen." (lees hier)

Beperking van de Brusselse bevoegdheden! Dat klinkt sympathiek, maar kan dat wel? Brussel heeft in principe twee soorten bevoegdheden: primaire en secundaire. Primaire bevoegdheden heeft Brussel krachtens EU-verdragen zoals het verdrag van Lissabon, secundaire bevoegdheden heeft ze krachtens EU-wetgeving. Beperking van primaire bevoegdheden kan op twee manieren: het openbreken en aanpassen van bestaande EU-verdragen, of een beroep doen op artikel 50 van het verdrag van Lissabon, dat in de mogelijkheid van een uittreding uit de EU voorziet. Het is volgens mij glashelder dat voor Buma en co beide opties geheel ondenkbaar zijn.

Secundaire bevoegdheden heeft de EU krachtens EU-wetgeving. Het vaststellen van EU-wetten is de taak van de Raad van de Europese Unie (soms in samenwerking met het Europese Parlement). In principe bereidt de Europese Commissie wetsvoorstellen voor, die vervolgens door de Raad goed- of afgekeurd kunnen worden. Als een wetsvoorstel door de Raad goedgekeurd is, dan ligt de verdere interpretatie en uitvoering van die wet geheel in handen van de Europese Commissie. Door dit proces worden secundaire bevoegdheden gecreëerd of worden ze overgedragen van de lidstaten naar de Europese Commissie.

Voor zover ik weet bestaan er verder geen procedures waarmee zulke secundaire bevoegdheden door de lidstaten weer teruggehaald kunnen worden. De Commissie kan de Raad wel vragen om bestane wetten aan te passen en door zulke aanpassingen kunnen bepaalde bevoegdheden misschien weer terugvloeien naar de lidstaten. Maar dat is geheel afhankelijk van de politieke bereidheid van de Commissie om zulke zelf-ondermijnende aanpassingen te initiëren. Het is moeilijk voor te stellen dat de Europese Commissie deze weg zou willen bewandelen.

De EU-wetgeving kent drie soorten bindende wetten: verordeningen, richtlijnen en besluiten. Het enige soort wet waarbij sprake kan zijn van enige nationale ruimte is de EU-richtlijn. Richtlijnen zijn verplichtend voor de individuele staten, daar kunnen de lidstaten vroeger of later niet omheen. Maar i.t.t. verordeningen en besluiten stellen richtlijnen alleen beleidsdoelen of beleidskaders vast. De lidstaten hebben vervolgens de ruimte om naar eigen inzicht de middelen en methoden te kiezen om die doelen te realiseren en de kaders in te vullen. Deze ruimte kunnen lidstaten soms op een eigenwijze manier invullen, maar dit een "beperking van de Brusselse bevoegdheden" noemen is ietwat overdreven. 

Er zijn waarschijnlijk nog her en der wat mogelijkheden om meer flexibel om te gaan met EU-wetten, maar dat is in principe gerommel in de marge. Grosso modo kunnen ook secundaire Brusselse bevoegdheden niet beperkt worden, althans niet tegen de wil van Brussel. Een beperking van de Brusselse bevoegdheden in de zin van terugdringen is alleen mogelijk door EU-verdragen grondig aan te passen (veel succes zou ik zeggen), artikel 50 activeren, of simpelweg EU-wetgeving aan de laars lappen. Wat Buma en co nog rest is proberen te voorkomen dat Brussel nog meer bevoegdheden krijgt, wat niet hetzelfde is als de bevoegdheden van Brussel beperken. De vraag is echter in hoeverre dit streven verenigbaar is met Buma's andere verklaarde streven naar een economisch en financieel sterke en daadkrachtige EU.

Zoals we hier al vaker hebben betoogt, verdere economische en financiële integratie vraagt onherroepelijk om verdere politieke integratie en dus om meer en niet minder macht voor Brussel. Dit betekent niet dat de lidstaten hun nationale ruimte geheel zouden moeten opgeven, maar in het licht hiervan is het gepraat over beperking van de Brusselse bevoegdheden nogal merkwaardig. Buma en co hebben in ieder geval veel uit te leggen. Bovendien, financiële en economische macht kan makkelijk in politieke macht omgezet worden. In Griekenland en Spanje weten ze alles van. In een ondemocratische EU met veel economische en financiële macht, die door een expansieve, anti-nationale ideologie gedreven is, is het nog maar de vraag hoe veilig de nationale ruimte werkelijk zou zijn.

Een ding kunnen we met zekerheid stellen: men kan Buma en co van alles en nog wat beschuldigen, maar dom en onwetend zijn ze zeer zeker niet. Ik vermoed ook dat zij dit alles wel weten. Wat mij tot de conclusie brengt dat dit gepraat over de beperking van de Brusselse bevoegdheden niet veel meer is dan politiek theater. In de slipstream van Cameron probeert het CDA zich een beetje te profileren en zoals altijd probeert het pro-Europese politieke middenveld het euroscepticisme doodknuffelen. Cameron heeft de eurosceptische geest weer even uit de fles gehaald en nu moet die weer terug.