Egypte, speculatie en de voedselcrisis

Onderzoekers als Bar-Yam, Murray en Lagi van het New England Complex Systems Institute hebben laten zien dat er een belangrijk verband bestaat tussen de voedselcrisis, beursspeculatie, de vraag naar biobrandstoffen en politiek instabiele situaties. De situatie in Egypte kan bijvoorbeeld op deze wijze verklaard worden. 

De afgelopen vijf jaar hebben we een serie aan voedselcrises meegemaakt. Een dergelijk crisis komt er op neer dat de prijs van voedsel dermate hoog is dat veel armere mensen in diverse (vaak arme) landen nauwelijks of geen eten kunnen kopen.

Deze crises worden door verschillende factoren, als misoogsten, droogte, de toenemende vraag naar vlees in China en India hebben wel degelijk invloed, maar de voornaamste factoren zijn de handel in biobrandstoffen en beursspeculatie met voedsel. Ze hebben deze conclusie getrokken nadat ze de prijsindex van voedsel van de VN hebben vergeleken met de data van verschillende rellen en opstanden, zoals die in het Midden Oosten en Afrika voorafgaand en gedurende de Arabische Lente. Het blijkt dat er een bijna perfecte correlatie is tussen de hoogte van de voedselprijs en de rellen en opstanden in kwestie. De voedselprijs vormt zo een structurele oorzaak met politieke onrust als gevolg. Als men weinig eten heeft, is men ontevreden over het regime. En in een dergelijke situatie kan een gebeurtenis die in andere situaties weinig invloed kan hebben in een keer zorgen voor een opstand. De voedselcrisis is dus de hoofdoorzaak waarom de Egyptenaren zo ontevreden waren dat de Moslim Broeders de macht konder grijpen. En het is waarschijnlijk ook de strucurele oorzaak achter de staatsgreep die gepleegd is door het Egyptische leger.

 Natuurlijk doet dit verder niets af aan het feit dat de Moslim Broeders bepaald geen fijne politiek voorstaan. En natuurlijk zijn er ook mensen in Egypte die oprecht iets willen doen aan de macht van deze club. Maar de feitelijke politieke situatie is niet de hoofdfactor.

Maar hoe zit de invloed van beursspeculatie en de handel in biobrandstoffen op de voedselprijs in elkaar? Het idee dat het New England Complex Systems Institute naar voren brengt is dat de handel in ethanol (een biobrandstof) zorgt voor een constante prijsstijging. De speculatie in futures op oogsten komt hier boven op en zorgt voor scherpe pieken in de prijs. De momenten van deze pieken komen volgens het New England Complex Systems Institute overeen met de tijstippen van politieke onlusten in diverse landen in 2008 en 2011. Ik heb de data die de VN geeft over de prijsindex van voedsel onderzocht. Deze index bestaat uit de samengebrachte gegevens van de volgende prijzen: die van granen (inclusief tarwe en rijst), van olie en vet, zuivel en vlees. In 2008-2009 en in 2011 zien we inderdaad scherpe pieken.  In 2013 zijn de heel scherpe pieken weilliswaar weg, maar de voedselprijzen zijn nog steeds erg hoog en de voedselcrisis is nog niet voorbij. En deze data komen inderdaad overeen met die van verschillende politieke onlusten in de wereld. 

Hoewel het aantonen van eenstatistische correlatie tussen twee variabelen nog niet hetzelfde noodzakelijkerwijs is als het aantonen van een oorzaak, denk ik toch dat we nu wel met (minstens) een belangrijke oorzaak van het geweld in Egypte te maken hebben. De situatie in Egypte van nu heeft, m.i., duszowel met de nasleep er van te maken als met accute problemen met de voedselvoorziening. Het is natuurlijk wel de vraag op wat voor een wijze de voedselcrisis en andere factoren, zoals oprechte politieke ontevredenheid, op elkaar inwerken en wat de precieze rol van welke factor is.

Speculatie met voedsel is, in de huidige destructieve vorm, tot stand gekomen nadat de wetgeving op dit terrein door Carter, Reagan, Clinton en Bush sterk is teruggebracht. En natuurlijk moet ook niet vergeten worden dat de invloed van de voedselcrisis alleen maar zo groot heeft kunnen worden omdat de landen die nu met de bovengenoemde problemen zitten hun voedsel grotendeels importeren, in plaats van dat ze het zelf produceren.

 Er is dan ook een oplossing voor een deel van de ellende in Egypte, Brazilië, en Syrië. De handel in biobrandstoffen moet sterk worden teruggebracht, de markt voor voedsel moet weer sterker gereguleerde worden en de landen in kwestie moeten weer zelf voedsel produceren.

Ludwig Kamphausen